Terugkeer van de 'Zeldenrust'?

Fragment van een tekening met het uitzicht vanaf de stad op Lent
en de rivier in 1755. Achter de gierpont ligt de gierbrug.
Bron: Regionaal Archief Nijmegen

Vóór de opening van De Oversteek (2013), de Waalbrug (1936) en de spoorbrug (1879) vormde de Waal eeuwenlang een barrière voor iedereen die tussen Nijmegen en Lent en de rest van de Over-Betuwe pendelde. De brede en sterk stromende rivier oversteken was alleen mogelijk met een veerpont die enkele malen per uur heen en weer voer – als hij tenminste niet wegens ijsgang uit de vaart was genomen. Een vrijwilliger van het Regionaal Archief Nijmegen dook in het archief interessante informatie op over het veer in de achttiende eeuw. Hij merkte verder op dat de vroegere veerstoep in Lent onlangs is gereconstrueerd. Keert de pont – vanaf eind negentiende eeuw bekend als de ‘Zeldenrust’ – na tachtig jaar terug?

Aan de ketting

De eerste veerverbinding bestond uit een zeilboot die ‘vrij’ heen en weer voer. In 1657 introduceerde Hendrik Heuck de gierpont, die aan een midden in de rivier verankerde ketting lag en gebruik maakte van de stroming van het water om te gieren (heen en weer te gaan). De pont meerde niet rechtstreeks aan land aan maar aan houten gierbruggen, bestaand uit een wegdek dat over enkele naast elkaar drijvende schuiten was gelegd (zie de afbeelding).

Fragment van een plattegrond uit 1575 met links van de pont de
schuitjes die de gierkabel geleiden. Bron: Regionaal Archief Nijmegen

Inboedel

Onze vrijwilliger de heer E.K. Kam vond in de raadsresoluties van 1730 enige vermeldingen van de verpachting van het ‘Stads Vheer’ aan een nieuwe pachter. De taxatie die in verband hiermee plaatsvond biedt een aardig beeld van de constructie, de inboedel en ander toebehoren van het veer. De inventaris is uitgesplitst naar verschillende onderdelen: de pont zelf, de bruggen, het ijzerwerk en het touwwerk.

In de roef (het woongedeelte van het schip) stond bijvoorbeeld ‘een bed met een peuluw, 2. kussens 2. dekens. 2. paar lakens’. Verderop valt te lezen dat de pont bevestigd was aan een gierketting van 819 voet lengte en dat er her en der diverse kettingen en ankers in gebruik waren. Op de vaste brug stond een huisje met een eiken bank, waarschijnlijk een wachthokje dat ook op deze afbeelding te zien is.

Veerpoort

Het aanlegpunt van de veerpont in Nijmegen bevond zich van oudsher buiten de Veerpoort, bij de huidige Lindenberghaven. Met de introductie van de gierpont verhuisde het naar de kade tussen de Grotestraat en de Lage Markt. Voordat de Lentse veerstoep werd verplaatst naar de Veerdam lag deze in het verlengde van de Grift, de trekvaart naar Arnhem.

De gierbrug in Lent, ca. 1880. Bron: Regionaal Archief Nijmegen

Watertaxi

Naar aanleiding van de dijkteruglegging in Lent werd eind 2015 de veerstoep aan de Veerdam hersteld, om iets van de verloren gegane cultuurhistorie in Veur-Lent te compenseren. Wat de nieuwe functie van de veerstoep wordt, behalve het visualiseren van de vroegere aanlegplaats, is nog niet uitgekristalliseerd. Er is een opstapplaats voor voetgangers en kleine veerboten moeten er kunnen aanmeren, maar dat is nog niet gebeurd. Ook de watertaxi die vanaf deze maand tussen de Lindenberghaven en de Spiegelwaal zal varen legt er niet aan. Voorlopig lijkt een terugkeer van de Zeldenrust dus niet aan de orde.